Πώς επηρεάζει το TikTok και τα social media την εικόνα σώματος των παιδιών

Στην εποχή των social media, τα παιδιά και οι έφηβοι μεγαλώνουν μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο εικόνες, φίλτρα και αλγορίθμους που καθορίζουν τι θα δουν και πώς θα νιώσουν για τον εαυτό τους. Το TikTok, το Instagram και άλλες πλατφόρμες έχουν γίνει καθημερινό κομμάτι της ζωής τους. Το ερώτημα είναι: πώς όλα αυτά επηρεάζουν την εικόνα σώματος των παιδιών;

 Τι σημαίνει «εικόνα σώματος»

Η εικόνα σώματος είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται, αισθάνεται και σκέφτεται για το σώμα του.
Για τα παιδιά και τους εφήβους, που βρίσκονται σε περίοδο ανάπτυξης και αλλαγών, η εικόνα σώματος διαμορφώνεται συνεχώς. Όταν ο τρόπος που αντιλαμβάνονται το σώμα τους είναι θετικός, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση, η ψυχική υγεία και βελτιώνεται η σχέση με τη διατροφή και την άσκηση. Όταν όμως είναι αρνητικός, μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση και διατροφικές διαταραχές.

📱 Ο ρόλος των social media

Οι έρευνες δείχνουν πως τα social media παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας σώματος.
Σε μια επισκόπηση 26 μελετών που δημοσιεύθηκε στο European Psychiatry Journal, διαπιστώθηκε ότι η συχνή χρήση κοινωνικών δικτύων συνδέεται με χαμηλότερη ικανοποίηση από το σώμα και αυξημένο άγχος γύρω από την εμφάνιση.

Το TikTok, ειδικά, έχει χαρακτηριστεί ως η πιο «οπτική» και γρήγορη πλατφόρμα, με ατελείωτα βίντεο που περνούν μπροστά από τα μάτια των παιδιών μέσα σε δευτερόλεπτα. Ο αλγόριθμος δείχνει περισσότερο περιεχόμενο που «τραβάει» την προσοχή  και συχνά αυτό σημαίνει τέλεια σώματα, αψεγάδιαστες επιδερμίδες και πρότυπα ομορφιάς που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα.

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Affective Disorders (2024) διαπίστωσε ότι η υψηλή χρήση TikTok σχετίζεται με αυξημένη κοινωνική σύγκριση και αρνητική εικόνα σώματος σε εφήβους, ενώ τα κορίτσια φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο.

 Γιατί τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτα

Τα παιδιά δεν έχουν ακόμη αναπτύξει πλήρως την κριτική σκέψη που χρειάζεται για να «διαβάζουν» τα social media με επίγνωση.
Στην εφηβεία, η ανάγκη αποδοχής και ταυτοποίησης είναι ισχυρή. Οι πλατφόρμες που βασίζονται σε likes, views και followers ενισχύουν την ανάγκη αυτή, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο σύγκρισης.

Οι ψυχολόγοι τονίζουν ότι δεν είναι τόσο ο χρόνος παραμονής στα social media που επηρεάζει την ψυχολογία, αλλά το είδος του περιεχομένου που βλέπει το παιδί.
Μια μελέτη του Journal of Youth and Adolescence (2025) έδειξε ότι η «εμπλοκή με περιεχόμενο που επικεντρώνεται στην εμφάνιση» είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που οδηγεί σε αρνητική εικόνα σώματος – όχι απλώς οι ώρες χρήσης.

📊 Τι δείχνουν οι έρευνες

• Σε παιδιά 8-10 ετών, τα κορίτσια κάνουν πιο συχνά συγκρίσεις με τα πρότυπα που βλέπουν στα media, ενώ τα αγόρια δείχνουν να επηρεάζονται λιγότερο αλλά εξακολουθούν να επηρεάζονται. (PubMed, 2015)

• Πάνω από το 50% των εφήβων που χρησιμοποιούν TikTok δηλώνουν πως αισθάνονται άσχημα για το σώμα τους μετά από παρακολούθηση βίντεο με «ιδανικά σώματα». (Research Archive, 2024)

• Τα σχολεία που ενσωμάτωσαν προγράμματα «media literacy» (εκπαίδευση για τον τρόπο που λειτουργούν τα social media) είδαν μείωση της δυσαρέσκειας σώματος στους μαθητές. (SpringerLink, 2021)

🎭 Η «παγίδα» των φίλτρων και των trends

Τα φίλτρα ομορφιάς, οι εφαρμογές επεξεργασίας και τα trends τύπου “before/after” ή “glow up” ενισχύουν την πεποίθηση ότι το σώμα πρέπει να αλλάξει για να γίνει «αποδεκτό».
Το TikTok φιλοξενεί χιλιάδες βίντεο που προωθούν μη ρεαλιστικά πρότυπα, όπως το “thin ideal” ή το “fitspiration”, εικόνες τέλειων σωμάτων που παρουσιάζονται ως στόχος για όλους.
Το αποτέλεσμα είναι η διαστρεβλωμένη αντίληψη του τι είναι φυσιολογικό, κάτι που επηρεάζει ακόμα και τα μικρά παιδιά που απλώς “παίζουν” με την εφαρμογή.

💬 Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα social media δεν είναι εχθρός, ούτε απαγορευτικά αλλά χρειάζονται καθοδήγηση.

1️⃣ Μιλήστε ανοιχτά

Η συζήτηση είναι το πιο δυνατό εργαλείο. Ρωτήστε τα παιδιά τι βλέπουν, πώς νιώθουν, ποια βίντεο τα κάνουν να αισθάνονται χαρά ή άγχος.
Η επικοινωνία χωρίς κριτική βοηθά τα παιδιά να εκφράζονται και να κατανοούν τα συναισθήματά τους.

2️⃣ Ενισχύστε την «media literacy»

Διδάξτε στα παιδιά ότι πολλές εικόνες είναι επεξεργασμένες ή μη ρεαλιστικές.
Η επίγνωση αυτή μειώνει τον αντίκτυπο της σύγκρισης και αυξάνει την κριτική τους σκέψη.
Απλές ερωτήσεις όπως “Αυτό το σώμα είναι ρεαλιστικό;” ή “Μπορεί να έχει φίλτρο;” ανοίγουν δρόμους προβληματισμού.

3️⃣ Εστιάστε στη λειτουργία, όχι στην εμφάνιση

Μιλήστε για το σώμα με όρους δύναμης, ενέργειας, υγείας και όχι μόνο εμφάνισης.
Όταν το παιδί μάθει να βλέπει το σώμα του ως εργαλείο ζωής, μειώνεται η ανάγκη για σύγκριση με «εικόνες τελειότητας».

4️⃣ Οριοθετήστε τη χρήση

Δεν χρειάζεται απαγόρευση, αλλά καθοδήγηση.
Χρησιμοποιήστε λειτουργίες όπως «περιορισμός περιεχομένου», «παρακολούθηση χρόνου χρήσης» και κυρίω συζήτηση μετά την προβολή: «Τι είδες σήμερα; Πώς σε έκανε να νιώσεις;».

5️⃣ Προωθήστε πρότυπα ποικιλομορφίας

Ακολουθήστε μαζί με τα παιδιά λογαριασμούς που δείχνουν σώματα όλων των σχημάτων, χρωμάτων και ηλικιών.
Όσο πιο συχνά βλέπουν τα παιδιά ρεαλιστικές εικόνες, τόσο περισσότερο εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα.

💡 Εκπαίδευση μέσα στο σχολείο

Πολλά σχολεία στο εξωτερικό έχουν ήδη εντάξει προγράμματα εκμάθησης ψηφιακής επίγνωσης και διαχείρισης εικόνας.
Η εκπαίδευση αυτή βοηθά τους μαθητές να αναγνωρίζουν πώς λειτουργεί ο αλγόριθμος, πώς διαμορφώνεται η «τέλεια εικόνα» και πως επηρεάζεται η ψυχολογία.
Ίσως είναι ώρα να ξεκινήσει και στα ελληνικά σχολεία μια τέτοια συζήτηση.

🌱 Το μήνυμα που αξίζει να μείνει

Το σώμα ενός παιδιού δεν είναι «προϊόν για likes». Είναι κάτι μοναδικό, δυνατό και άξιο σεβασμού.
Τα social media μπορούν να είναι πηγή έμπνευσης, αλλά και πηγή πίεσης. Το κλειδί βρίσκεται στην καθοδήγηση, στη συζήτηση και στην αποδοχή.
Αν μάθουμε στα παιδιά να βλέπουν πίσω από τα φίλτρα, θα μπορούν να βλέπουν πιο καθαρά και τον εαυτό τους.