Πώς διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους

Η αυτοεκτίμηση είναι η εσωτερική αίσθηση αξίας που έχει το άτομο για τον εαυτό του. Περιλαμβάνει την αντίληψη ότι “είμαι ικανός”, “αξίζω” και “είμαι αποδεκτός”.

Σύμφωνα με την παιδοψυχολογία, η αυτοεκτίμηση διαμορφώνεται μέσα από τη συνεχή αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον του, κυρίως με τους γονείς, τους φροντιστές και αργότερα το σχολείο και τους συνομηλίκους του.

🔹 Η αυτοεκτίμηση στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης

👶 Βρεφική ηλικία (0–2 ετών)

Η βάση της αυτοεκτίμησης τίθεται μέσα από την ασφάλεια και τη συναισθηματική ανταπόκριση.
Όταν ένα βρέφος νιώθει ότι οι ανάγκες του ικανοποιούνται (πείνα, αγκαλιά, προσοχή), δημιουργεί μια εσωτερική πεποίθηση ότι “είμαι σημαντικός και αξίζω φροντίδα”.
Αντίθετα, η παραμέληση ή η ασυνέπεια στις αντιδράσεις των ενηλίκων μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια και μειωμένη εμπιστοσύνη προς το περιβάλλον.

🧒 Προσχολική ηλικία (3–6 ετών)

Σε αυτή την περίοδο το παιδί αρχίζει να αναγνωρίζει τις ικανότητές του μέσα από το παιχνίδι, τη δημιουργία και τη σχέση με τους άλλους.
Η ενθάρρυνση και η αποδοχή της προσπάθειας είναι κρίσιμες.
Όταν ο γονιός δίνει αξία όχι μόνο στο αποτέλεσμα αλλά και στην προσπάθεια, το παιδί μαθαίνει να εκτιμά τον εαυτό του ρεαλιστικά και να διαχειρίζεται την αποτυχία.

👧 Πρώτα σχολικά χρόνια (6–12 ετών)

Η αυτοεκτίμηση πλέον επηρεάζεται έντονα από το σχολικό περιβάλλον και τη σύγκριση με συνομηλίκους.
Η αναγνώριση των δυνατοτήτων κάθε παιδιού, η θετική ενίσχυση και η δημιουργία ευκαιριών επιτυχίας βοηθούν να εδραιωθεί η αίσθηση προσωπικής αξίας και ικανότητας.

🔹 Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης

1. Σχέση με τους γονείς ή φροντιστές
   Η στάση των ενηλίκων λειτουργεί ως καθρέφτης μέσα από τον οποίο το παιδί βλέπει τον εαυτό του. Ένα παιδί που ακούει “είσαι ικανός” και “είμαι περήφανος για σένα” αναπτύσσει θετική εικόνα εαυτού.          Δες περισσότερα εδώ: Το φαινόμενο του καθρέφτη: πώς τα παιδιά γίνονται η αντανάκλαση της ψυχολογίας των γονέων

2. Συνέπεια και όρια
   Η ύπαρξη σταθερών ορίων και προβλέψιμων αντιδράσεων δημιουργεί ασφάλεια. Όταν το παιδί γνωρίζει τι να περιμένει, μαθαίνει να εμπιστεύεται τόσο το περιβάλλον όσο και τον εαυτό του.

3. Αναγνώριση και ενθάρρυνση
   Η αναγνώριση δεν σημαίνει υπερβολική επιβράβευση, αλλά ουσιαστική ενθάρρυνση που δείχνει στο παιδί ότι οι προσπάθειές του έχουν αξία.   Δες περισσότερα εδώ: Η αξία του "Μπράβο" και του "Συγγνώμη" στα παιδιά μας

4. Κοινωνικές εμπειρίες
   Οι σχέσεις με συνομηλίκους, δασκάλους και συγγενείς προσθέτουν νέα επίπεδα στη διαμόρφωση της αυτοεικόνας. Η αποδοχή, ο σεβασμός και η συμμετοχή σε ομάδες ενισχύουν τη θετική αυτοαντίληψη.

🔹 Πώς μπορούν οι γονείς να υποστηρίξουν την ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης

• Επικεντρωθείτε στην προσπάθεια, όχι μόνο στο αποτέλεσμα. Δείξτε ενδιαφέρον για τη διαδικασία, ακόμα κι αν το παιδί δεν τα καταφέρει τέλεια.

• Ακούστε ενεργά. Η προσοχή και η παρουσία δίνουν στο παιδί το μήνυμα ότι οι σκέψεις του έχουν αξία.

• Αποφύγετε τις συγκρίσεις. Κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό και τα δικά του δυνατά σημεία.

• Δώστε ευκαιρίες για ανεξαρτησία. Όταν αφήνουμε το παιδί να δοκιμάζει και να μαθαίνει μέσα από την εμπειρία, καλλιεργείται η αυτοπεποίθηση.

• Δείξτε αποδοχή άνευ όρων. Η αίσθηση ότι είναι αγαπητό και αποδεκτό όπως είναι, αποτελεί τη βάση κάθε υγιούς αυτοεκτίμησης.

🔹 Συμπέρασμα

Η αυτοεκτίμηση χτίζεται μέσα από σχέσεις, εμπειρίες και μέσα από τη συνέπεια.
Όσο πιο νωρίς το παιδί βιώσει ασφάλεια, αποδοχή και ενθάρρυνση, τόσο πιο ισχυρό ψυχικό θεμέλιο αποκτά για την υπόλοιπη ζωή του.
Η φροντίδα αυτής της εσωτερικής αίσθησης αξίας είναι επένδυση, όχι μόνο για την παιδική ηλικία, αλλά για την ισορροπημένη ενήλικη προσωπικότητα που θα αναπτυχθεί αργότερα.

📚 Πηγές

• American Psychological Association (APA) – Building self-esteem in children

• National Association for the Education of Young Children (NAEYC) – How to support your child’s developing sense of self

• Harvard University – Center on the Developing Child – The foundations of lifelong health are built in early childhood

• UNICEF Parenting – How to help your child build self-esteem

• University of Michigan Health – Helping your child develop self-esteem