Όταν το φαγητό γίνεται παρηγοριά: Η αλήθεια για την υπερφαγία

Υπάρχουν στιγμές που η σοκολάτα στο ντουλάπι φαίνεται ο μοναδικός φίλος που μας καταλαβαίνει. Άλλες φορές, ένα οικογενειακό πακέτο πατατάκια εξαφανίζεται καθώς βλέπουμε Netflix και προσπαθούμε να αγνοήσουμε τη βαριά μας διάθεση. Αυτός ο κύκλος είναι γνώριμος για πολλούς από εμάς  η λεγόμενη υπερφαγία. Για όσους από εμάς ταυτιζόμαστε, συνηθίζουμε να λέμε,  πως «τρώμε τα συναισθήματά μας».

Κάποιοι ισχυρίζονται, πως υπάρχουν πολλοί που εκμεταλλεύονται το συγκεκριμένο θέμα κυρίως στο tik tok και στο youtube, προκειμένου να προσελκύσουν followers και να έχουν περισσότερα views. Δεν ξέρω αν κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για την υπερφαγία αν ο ίδιος δεν τη βιώνει, σίγουρα όμως υπάρχουν άτομα που ταυτίζονται.

Τι είναι η υπερφαγία;

Η υπερφαγία συμβαίνει όταν χρησιμοποιούμε το φαγητό όχι για να καλύψουμε μια φυσιολογική πείνα, αλλά για να καλμάρουμε τη συναισθηματική μας αναστάτωση. Μπορεί να είναι στρες, θλίψη, θυμός, μοναξιά ή και πλήξη. Όταν γίνεται επαναλαμβανόμενα, μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας  σωματικά, ψυχικά, ακόμα και κοινωνικά.

Και αυτό γιατί η υπερφαγία είναι σαν το να προσπαθείς να «κλείσεις μια τρύπα με λάθος εργαλείο». Δεν λύνει το πρόβλημα, αντιθέτως το καλύπτει στιγμιαία, αλλά το άδειο συναίσθημα είναι ακόμα εκεί.

Πολλοί συνδέουν την υπερφαγία με την βουλιμία, κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο όμως. 

Τι φταίει;

Για πολλούς από εμάς, το φαγητό συνδέεται με ευχάριστες εμπειρίες από την παιδική μας ηλικία. Είναι η τούρτα στα γενέθλιά μας, οι λιχουδιές της γιαγιάς, το γλυκό που μας έδωσαν «για να μη στενοχωριόμαστε». Όταν μεγαλώνουμε, η σχέση αυτή μπορεί να μετατραπεί σε έναν ανθυγιεινό μηχανισμό αντιμετώπισης.

Παράλληλα, ο σύγχρονος τρόπος ζωής επιβαρύνει την κατάσταση. Οι γρήγοροι ρυθμοί, οι περιορισμοί και η έλλειψη χρόνου για τη φροντίδα του εαυτού μας καθιστούν το φαγητό την εύκολη επιλογή για ανακούφιση.

Τι συμβαίνει στο μυαλό μας όταν τρώμε συναισθηματικά

Η υπερφαγία δεν αφορά απλώς την πείνα. Είναι ένας μηχανισμός που ενεργοποιεί τον εγκέφαλό μας για να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα, έστω και προσωρινά. Τα γλυκά και οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες απελευθερώνουν χημικές ουσίες, όπως η ντοπαμίνη, που μας προσφέρουν στιγμιαία ικανοποίηση. Όμως, η «ηρεμία» διαρκεί λίγο, και σύντομα μας επισκέπτεται το αίσθημα της ενοχής. Όταν κάνουμε υπερφαγικά επεισόδια συνήθως αναζητάμε συγκεκριμένα φαγητά όπως γλυκά ή τηγανητά και τρώμε χωρίς να πεινάμε πραγματικά καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νιώθουμε ενοχές και να μην απολαμβάνουμε το φαγητό μας, απλά να το καταναλώνουμε μηχανικά.

Η προσωπική μου σχέση με την υπερφαγία

Αν μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω, θα έλεγα στον εαυτό μου ότι δεν φταίω. Ότι το φαγητό δεν είναι ο εχθρός, αλλά μια κραυγή για βοήθεια. Το να το συνειδητοποιήσεις αυτό είναι το πρώτο βήμα.

Με τον καιρό κατάλαβα ότι πίσω από τη συναισθηματική υπερφαγία κρύβονται καταστάσεις που αγνοούμε: λίγος προσωπικός χρόνος, η ανάγκη για ξεκούραση ή ένας άνθρωπος να στηριχτούμε. Αλλά όταν οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται, το φαγητό γίνεται η παρηγοριά μας.    Κυρίως, τα ξεσπάσματά μου ξεκινούσαν σε περιόδους που θεωρούσα κάποια τρόφιμα "απαγορευμένα". Ονειρευόμουν τη στιγμή που θα ανταμείψω τον εαυτό μου τρώγοντας ό,τι ήθελα. Κατέληγα μέσα σε λίγα λεπτά να τρώω τεράστιες ποσότητες γλυκών και να μην μπορώ να σταματήσω. Ένιωθα πως δεν μπορώ να χορτάσω με τίποτα και έτρωγα όρθια ανεξέλεγκτα. Τη στιγμή που έτρωγα ένιωθα θλίψη, όπως και για το υπόλοιπο της ημέρας σε συνδυασμό με θυμό για τον εαυτό μου και τύψεις. 

Πρακτικές ιδέες για να αντιμετωπίσεις την υπερφαγία

Κάνοντας σχετικές αναζητήσεις στο διαδίκτυο, βρίσκοντας ιστορίες από άτομα που βιώνουν ανάλογες καταστάσεις δοκίμασα διάφορες τεχνικές που με βοήθησαν. Βρήκα και κάποιες επιπλέον τις οποίες δεν τις έχω δοκιμάσει, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν σε κάποιον άλλον.

• Δημιούργησε μια «ιεροτελεστία» 5 λεπτών 

Πριν φας όταν νιώθεις πίεση, δοκίμασε μια απλή τεχνική χαλάρωσης, όπως βαθιές ανάσες ή stretching. Αυτές οι στιγμές mindfulness μπορούν να σε βοηθήσουν να καταλάβεις αν πραγματικά πεινάς.

• Κράτα ένα ημερολόγιο φαγητού και συναισθημάτων 

Σημείωνε τι τρως και, κυρίως, τι νιώθεις πριν και μετά. Θα αρχίσεις να παρατηρείς μοτίβα που σου δίνουν χρήσιμες πληροφορίες για τη σχέση σου με το φαγητό.

• Κράτησε υγιεινά σνακ στο σπίτι

Αντικατάστησε τις «εύκολες» επιλογές, όπως τα πατατάκια και τα γλυκά, με πιο θρεπτικές: ανάλατους ξηρούς καρπούς, φρούτα, χούμους με λαχανικά, γιαούρτι με λίγο μέλι. Έτσι, ακόμα κι αν θελήσεις κάτι να φας, θα κάνεις μια καλύτερη επιλογή. Εμένα με βοήθησε μετά από κάθε γεύμα να τρώω λίγο γιαούρτι. 

• Προγραμμάτισε το φαγητό σου

Όταν έχουμε σταθερά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, μειώνονται οι πιθανότητες να φάμε από συναίσθημα. Προσπάθησε να έχεις 3 κύρια γεύματα και 2 υγιεινά σνακ. Αυτό που με βοηθάει πάντα να προετοιμάζω σε τάπερ τα γεύματά μου.

• Κάνε ένα "reality check" στον εαυτό σου

Όταν νιώθεις την παρόρμηση να φας, σταμάτησε για λίγο και αναρωτήσου

«Τι ακριβώς νιώθω τώρα;»

«Υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί να με βοηθήσει να το αντιμετωπίσω;»

• Ενίσχυσε την καθημερινότητά σου με τις δραστηριότητες που αγαπάς

Βρες νέους τρόπους να γεμίσεις τον χρόνο σου που να σε ενθουσιάζουν. Μπορεί να είναι ζωγραφική, βόλτα στη φύση, μαθήματα χορού ή ακόμα και η παρέα με φίλους. Όταν το μυαλό σου είναι απασχολημένο με δραστηριότητες που αγαπάς, η ανάγκη για «συναισθηματικό φαγητό» μειώνεται. Εμένα με βοήθησε το να λείπω από το σπίτι τις απογευματινές ώρες.

• Μίλησε ανοιχτά για τα συναισθήματά σου

Αν έχεις τη δυνατότητα ένας καλός φίλος, ο σύντροφός σου ή ακόμα κι ένας ψυχολόγος μπορεί να σου δώσει χώρο να εκφραστείς. Συχνά, το να μοιραστούμε αυτό που νιώθουμε μας βοηθά να ελαφρύνουμε τη συναισθηματική φόρτιση. Εγώ δεν επέλεξα να το κάνω, αλλά θεωρώ όπως και για όλα τα ζητήματα που μας απασχολούν το να τα μοιραζόμαστε με τα κατάλληλα άτομα μας ανακουφίζει.

• Δώσε στο σώμα σου την κίνηση που χρειάζεται

Δεν χρειάζεται να πηγαίνεις ώρες στο γυμναστήριο. Αρκούν 15-20 λεπτά περπάτημα ή μια μικρή άσκηση στο σπίτι για να απελευθερωθούν ενδορφίνες, που βελτιώνουν τη διάθεση και μειώνουν την παρόρμηση για υπερφαγία. Στη δική μου περίπτωση δεν λειτουργεί απόλυτα καθώς γυμνάζομαι συστηματικά τα τελευταία 10χρόνια και επηρεάζομαι από άλλου είδους παράγοντες, όμως για κάποιον μπορεί να είναι αποτελεσματικό.

• Αγόρασε συνειδητά

Όταν πας για ψώνια, μην πηγαίνεις πεινασμένη. Δημιούργησε μια λίστα με υγιεινά τρόφιμα και φρόντισε να περιορίσεις τα ανθυγιεινά σνακ που μπορεί να σε δελεάσουν.

• Συγχώρησε τον εαυτό σου

Κανείς δεν είναι τέλειος. Αν καταφύγεις στο φαγητό σε μια δύσκολη στιγμή, μην τιμωρείς τον εαυτό σου. Δες το σαν ένα βήμα στο ταξίδι σου προς την κατανόηση και την αλλαγή.

 

Σίγουρα δεν είναι εύκολο να διαχειριστείς την υπερφαγία. Όμως αξίζει να προσπαθήσεις να δείξεις αγάπη και φροντίδα στον εαυτό σου. Ακόμα, και αν απογοητεύεις τον εαυτό σου με επαναλαμβανόμενα λάθη, κάθε μέρα είναι μία καινούρια αρχή και είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις και να αποδεχθείς την αδυναμία σου. Το φαγητό σίγουρα μας δίνει ικανοποίηση και χαρά, αλλά δεν είναι το μόνο πράγμα για να μας κάνει να νιώσουμε καλά. Αυτό που με κάνει να νιώθω καλά είναι η ικανοποίηση που παίρνω όταν θέτω στόχους και τους πετυχαίνω. Και κυρίως όταν νιώθω σωματικά και ψυχικά υγιής.